Σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Χίλτον εισηγήθηκα το θέμα για τη συνταγματική αναθεώρηση σε σχέση με την ΕΕ. Παραθέτω εδώ το πλήρες κείμενο της εισήγησης το οποίο λόγω χρόνου δεν στάθηκε ικανό να εκφωνηθεί κατά την εκδήλωση.
Κυρίες και
κύριοι
Έχω πλήρη
επίγνωση ως προς το τι σημαίνει τελευταίος ομιλητής σ’ ένα πάνελ που
προηγήθηκαν τέσσερις ομιλητές. Αντιλαμβάνομαι την κούρασή σας και ως εκ τούτου
υπόσχομαι ότι θα κάνω το καλύτερο για σας, από πλευράς χρόνου εννοώ. Για να το
πετύχω θα πειθαρχήσω εαυτόν στο γραπτό κείμενο.
Κυρίες και
κύριοι
Η γερμανίδα Tanja Kreil ήθελε να ενταχθεί εθελοντικά στις
γερμανικές ένοπλες δυνάμεις. Το γερμανικό σύνταγμα όμως, ο Grundgesetz,
αποκλείει τις γυναίκες από τις στρατιωτικές θέσεις που συνεπάγονται τη χρήση
όπλων και την επιτρέπει μόνον σε συγκεκριμένες υπηρεσίες. Η Tanja Kreil ισχυρίστηκε ότι η ρύθμιση αυτή
προσκρούει στην Οδηγία 76/207/ΕΟΚ για
την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών όσον αφορά την
πρόσβαση στην απασχόληση. Το ΔΕΕ επιβεβαίωσε, απαντώντας σε προδικαστικό
ερώτημα του γερμανικού δικαστηρίου, ότι πράγματι η γερμανική συνταγματική
ρύθμιση ήταν αντίθετη προς την εν λόγω Οδηγία. Οπότε; Ποιος υπερισχύει; Τι πρέπει
να κάνουμε εν προκειμένω;
Επειδή
αγαπητές φίλες και φίλοι, ο Λένιν δεν ζει πια για να μας δώσει ενδεχομένως κάποιες
οδηγίες επί του πρακτέου, ας δούμε τι έκαναν οι Γερμανοί, οι άμεσα …. «πληγέντες».
Ξέρετε λοιπόν πως αντέδρασαν οι Γερμανοί; Αναθεώρησαν το αρθ. 12α
παργ. 4 του Συντάγματός τους και το προσάρμοσαν στην απόφαση του ενωσιακού
δικαστηρίου. Τόσο απλά. Καμιά καταστροφή, κανένας εθνικός τσαμπουκάς, καμιά
εθνική κατάθλιψη. Κανένας συνταγματικός πατριωτισμός.
Τι θέλω να
πω με αυτό; Δείτε. Στα 60 χρόνια της ενωσιακής ζωής χύθηκε αδικαιολόγητα
υπερβολική ποσότητα μελάνης για τις σχέσεις των δύο εννόμων τάξεων: της ενωσιακής
και της εθνικής. Η περιλάλητη αρχή της υπεροχής του ενωσιακού δικαίου δεν
μπορεί να εξαιρέσει από το βεληνεκές της το εθνικό σύνταγμα. Η υπεροχή και
έναντι αυτού αποτελεί μια λογική, μια αναπόδραστη αναγκαιότητα. Δεν είναι
ζήτημα συνταγματικού πατριωτισμού. Μόνο με την άτεγκη εφαρμογή της υπεροχής και έναντι του Συντάγματος μπορεί να
λειτουργήσει το κατασκεύασμα που με τις συνταγματικές τους εκχωρήσεις
δημιούργησαν τα συμμετέχοντα κράτη μέλη. Έτσι όμως διατυπωμένος ο κανόνας της υπεροχής προκαλεί
φοβίες. Αδικαιολόγητες κατά την άποψή μου. Και αυτό γιατί, αν η αποστολή ενός Συντάγματος
είναι να οργανώσει την άσκηση της κρατικής εξουσίας και να προστατεύσει τα
θεμελιώδη δικαιώματα, τότε η σύγκρουση θα είναι σπανιότατη. Και σίγουρα όχι
στον πυρήνα των συνταγματικών διατάξεων, στις οργανωτικές του βάσεις, αλλά στις
παρυφές του, στις περιπτώσεις δηλ. εκείνες που ο εθνικός συνταγματικός
νομοθέτης θα επιχειρήσει (κακώς κατά την άποψή μου) να ρυθμίσει στο συνταγματικό
κείμενο την άσκηση ορισμένων δραστηριοτήτων. Εκεί η σύγκρουση είναι πιθανή.
Το δικό μας
Σύνταγμα μας έδωσε κιόλας αφορμές για τέτοιες τριβές, όπως για παράδειγμα το
αρθ. 4 που θέλει μόνο «Έλληνες πολίτες» να γίνονται δεκτοί σε όλες τις δημόσιες
θέσεις, το αρθ. 16 παργ. 8 που απαγορεύει τη σύσταση ανωτάτων σχολών από ιδιώτες,
το αρθ. 102 παργ. 2 για την εκλογή των αρχόντων της ΤΑ και βεβαίως ο περιβόητος
«βασικός μέτοχος» του αρθ. 14 παργ. 9 για τον οποίο πολλά θα είχε να μας μολογήσει
ο κ. Παυλόπουλος σχετικά με τις εμπειρίες τις οποίες έζησε επ’ αυτού.
Και τι
προκύπτει από τις παραπάνω διαπιστώσεις; Κάθε φορά που κάπου το Σύνταγμά μας θα
κρίνεται από το ενωσιακό δικαστήριο ότι προσκρούει στο Ενωσιακό Δίκαιο εμείς θα
τρέχουμε αλλόφρονες να αλλάξουμε το Σύνταγμά μας; Μην ανησυχείτε. Έχουμε
εργαλεία να απασφαλίσουμε την πίεση. Αν, για παράδειγμα, οι απαιτήσεις του Ενωσιακού
Δικαίου μπορούν να ικανοποιηθούν με μια σύμφωνη με το Ενωσιακό Δίκαιο ερμηνεία
του εθνικού Συντάγματος η λύση θεωρείται ικανοποιητική. Αν αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί τότε ναι,
πρέπει να προσαρμόσουμε τη συνταγματική μας διάταξη στις απαιτήσεις του Ενωσιακού
Δικαίου. Αν θέλουμε να σεβόμαστε το Σύνταγμά μας, τότε ταιριάζει γάντι το
λεχθέν για τη γυναίκα του Καίσαρα η οποία «δεν πρέπει να είναι ωραία αλλά και να
φαίνεται». Δεν μπορεί να υπάρχει συνταγματική διάταξη η οποία δεν εφαρμόζεται
γιατί προσκρούει στο Ενωσιακό Δίκαιο, παραμένει όμως ανενεργός στο συνταγματικό
κείμενο. Κάτι τέτοιο είναι ασύμβατο με τη σοβαρότητα, με την ιερότητα αν θέλετε,
του συνταγματικού κειμένου.
Ποιες είναι
κατά συνέπεια αυτές οι συνταγματικές διατάξεις που πρέπει να αλλάξουν για να
ευθυγραμμιστούμε με τις απαιτήσεις του Ενωσιακού Δικαίου; Σίγουρα η ρύθμιση για
το βασικό μέτοχο, αφού αυτή κρίθηκε ως μη συμβατή στην υπόθεση «Μηχανική». Η
ρύθμιση για την απαγόρευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων; Δείτε: Η υπάρχουσα
ρύθμιση στο Σύνταγμά μας δεν προσκρούει στο Ενωσιακό Δίκαιο. Στη λογική προσκρούει
δυστυχώς. Γιατί; Γιατί στο βαθμό που κατά το αρθ. 165 ΣΛΕΕ το κράτος μέλος
είναι αποκλειστικά αρμόδιο να οργανώσει όπως αυτό θέλει το εκπαιδευτικό του σύστημα, τότε η
Ελλάδα μπορεί να απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Τι νόημα έχει
όμως αυτή η απαγόρευση, όταν ταυτόχρονα η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να
αναγνωρίζει κατά το Ενωσιακό Δίκαιο όλα τα νομίμως χορηγούμενα από χώρες μέλη
της Ένωσης πανεπιστημιακά πτυχία;
Βουλιάζει η Κύπρος από τους Έλληνες που σπουδάζουν νομική στα εκεί
ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα πτυχία των οποίων η πατρίδα μας ύστερα από σκηνές
απείρου κάλους, αναγκάστηκε να αναγνωρίζει. Ούτως εχόντων των πραγμάτων εμείς
θα σφυρίζουμε αδιάφορα μπροστά στη νέα πραγματικότητα; Γι’ αυτό λέω ότι η
απαγόρευση προσκρούει στη λογική. Είναι εκτός τόπου και χρόνου. Η κατάργηση της
απαγόρευσης είναι αυτονόητη πια. Αλλά σε τούτη τη χώρα το αυτονόητο είναι τελικά
το ζητούμενο.
Κυρίες και
κύριοι
Για μένα
μεγαλύτερη, πολύ μεγαλύτερη σημασία έχει μια άλλη υποχρέωση προσαρμογής του Συντάγματός
μας στο Ενωσιακό Δίκαιο και για την
οποία ελάχιστη ακούω να γίνεται συζήτηση. Ακούω νταούλια, ζουρνάδες πεντοζάληδες
για το σχίσιμο των μνημονίων και άλλα τόσα ηρωικά, αλλά κανείς δεν μας μιλάει
για τη διεθνή συνθήκη που υπογράφηκε στις 2-3-2012 σχετικά με «τη σταθερότητα, το συντονισμό και τη
διακυβέρνηση στην οικονομική και νομισματική ένωση» μεταξύ των 25 κρατών μελών της
ΕΕ. Την ξεχάσαμε παντελώς; Μα η χώρα μας έτρεξε από τις πρώτες και την
επικύρωσε και έχει ήδη ισχύ νόμου στην ελληνική έννομη τάξη. Μπορούμε να
αντιληφθούμε επιτέλους ότι η επιτήρηση είναι και θα είναι για πάντα εδώ, ενόσω
και καθόσον βέβαια θα είμαστε μέλη του ευρώ και της ευρωζώνης;
Με βάση τη συγκεκριμένη
συνθήκη τα υπογράψαντα και επικυρώσαντα κράτη μέλη υποχρεούνται να
αυτοδεσμευτούν μέσω διατάξεων υπέρτερης τυπικής ισχύος και μόνιμου χαρακτήρα
«κατά προτίμηση συνταγματικού». Είμαστε
δηλ. υποχρεωμένοι να εισάγουμε στο Σύνταγμά μας τον περιβόητο χρυσό κανόνα του ισοσκελισμένου ή
πλεονασματικού προϋπολογισμού. Δηλ. τον κανόνα: ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΟΣΑ ΕΙΣΠΡΑΤΤΟΥΜΕ.
Η εποπτεία θα
είναι πια αυστηρή. Αυστηρότατη και πριν περιέλθουμε σε κατάσταση μέθης με τους ζουρνάδες
και τα νταούλια για τη γιορτή της απελευθέρωσης από τα μνημόνια (!), ας
θυμηθούμε λιγάκι (όσο βέβαια μας επιτρέπουν οι χοροί και τα πανηγύρια) την εν
λόγω Συνθήκη με την οποία αναγνωρίζεται στην Επιτροπή αλλά και στο Συμβούλιο η
αρμοδιότητα να ελέγχουν τα ετήσια δημοσιονομικά σχέδια των κρατών μελών. Εκείνο
που πονάει όμως πιο πολύ είναι η αρμοδιότητα της Επιτροπής αλλά, προσέξτε, και
κάθε κράτους μέλους που υπέγραψε τη Συνθήκη να ελέγχουν, αν τα συμβαλλόμενα
κράτη ενέταξαν στο εσωτερικό τους δίκαιο με συνταγματικό κανόνα ή άλλης
ισοδύναμης ισχύος πράξη την πρόβλεψη του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού. Αν η
έκθεση της Επιτροπής είναι αρνητική, τότε η ίδια η Επιτροπή αλλά και όποιο άλλο
συμβαλλόμενο κράτος μπορεί να προσφύγει εναντίον του αμελούντος ή δυστροπούντος
κράτους ενώπιον του ΔΕΕ. Αν μετά την απόφαση του Δικαστηρίου το κράτος μέλος
δεν συμμορφωθεί, τότε η Επιτροπή αλλά και οποιοδήποτε άλλο συμβαλλόμενο κράτος
μπορεί να προσφύγει εκ νέου στο ΔΕΕ και να
ζητήσει την επιβολή χρηματικής
ποινής σε βάρος του. Ανατριχιάζω στη σκέψη, φίλες και φίλοι, ότι ως καθηγητής
του Ευρωπαϊκού Δικαίου θα διδάξω στους φοιτητές μου ότι η χώρα μας θα ξαναζήσει
τη θλιβερή πρωτιά στην εφαρμογή της εν λόγω διάταξης, όπως τότε στην υπόθεση «Κουρουπητός»……
Κυρίες και
κύριοι
Η
συγκεκριμένη υποχρέωση της χώρας μας άνοιξε μια έντονη επιστημονική αντιδικία.
Μια άποψη θεωρεί την εν λόγω ρύθμιση με συνταγματική διάταξη ως περιορίζουσα τη
δημοκρατία, αφού στερεί από μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση την άσκηση
οικονομικής πολιτικής. Ανατρέπεται, λένε, η ουδετερότητα του οικονομικού Συντάγματος,
αφού επιβάλλει σαφές πρότυπο οικονομικής πολιτικής, αλλά και ότι ο
δημοσιονομικός κανόνας θα αποτελέσει, λένε, το θεμέλιο για τον περιορισμό των
κοινωνικών ιδίως δικαιωμάτων.
Κυρίες και κύριοι
Όσο σοβαρές
και αν είναι οι παραπάνω επιφυλάξεις δεν μπορούν νομίζω να κάμψουν την ορθότητα
του χρυσού κανόνα: δεν μπορείς να ζεις με περισσότερα απ’ όσα εισπράττεις. Η
δημοκρατία πληγώνεται και πληγώνεται πολύ, όταν δια της άφρονος πολιτικής
δανεισμού η παρούσα γενεά μεταφέρει τα χρέη της στην επόμενη. Με ποιο δικαίωμα;
Με βάση ποια δημοκρατική αρχή; Με βάση ποια λογική ή ποια ηθική η επόμενη γενιά
θα πληρώσει τα δικά μου χρέη; Δηλαδή: Με ξένα κόλλυβα του παππούλη μας
μνημόσυνο;
Κυρίες και
κύριοι
Η συνταγματική
πρόβλεψη για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό είναι θαρρώ απαραίτητη, ιδίως για
κράτη μέλη που δεν επέδειξαν καμιά σωφροσύνη. Όμως αυτή η νομική μας πλέον
υποχρέωση με οδηγεί στην τελευταία σκέψη της εισήγησής μου. Με τη συνταγματική
αυτή πρόνοια θα εκχωρήσουμε ως χώρα μια κρίσιμη πτυχή της εθνικής μας
κυριαρχίας. Με βάση ποια παράγραφο του αρθ. 28 του Συντάγματός μας θα το
κάνουμε; Απήλαυσα τον τελευταίο καιρό μια έντονη επιστημονική αντιδικία μεταξύ
της άποψης που υποστήριζε ότι ένα πολύλογο, φλύαρο Σύνταγμα είναι ευθέως
ανάλογο με τη φτώχια που επικρατεί στη χώρα και της ακριβώς αντίθετης άποψης.
Δεν θέλω να εμπλακώ σ’ αυτήν την αντιδικία. Δεν είμαι άλλωστε ο πλέον ειδικός
επ’ αυτού. Όμως, καλό θα ήταν αφού κάνουμε που κάνουμε, (αν βέβαια τελικά την
κάνουμε) αυτή τη δουλειά, να ρίξουμε και
μια ματιά στην αναθεώρηση και του αρθ. 28 του Συντάγματός μας. Μέχρι σήμερα δεν
μας δημιούργησε κανένα πρόβλημα γιατί υπήρχαν στη Βουλή οι αναγκαίες
πλειοψηφίες. Όμως το πρόβλημα υπάρχει γιατί η ασαφής διατύπωση του εν λόγω
άρθρου είναι δεδομένη. Ούτε αυτή η περιβόητη ερμηνευτική δήλωση μας έλυσε το
πρόβλημα, κυρίως γιατί η αρχή της αμοιβαιότητας που επιζητεί η τρίτη παράγραφος
του αρθ. 28 είναι αδιανόητη στην ενωσιακή ζωή. Μια νέα φρέσκια ματιά για τις προϋποθέσεις της
συνεργασίας μας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να ενοποιήσει τις δύο
παραγράφους και να ορίσει την αναγκαία πλειοψηφία στους 180 βουλευτές.
Κυρίες και
κύριοι
Θαρρώ πως
τήρησα την υπόσχεσή μου να είμαι σύντομος. Σας χρωστάω ένα από καρδιάς
ευχαριστώ.
